تعدادی از غدد بدن، ترشحات خود را به وسیله مجاری غده ای به خارج تخلیه می کنند. از این رو غدد برون‌ریز یا خارجی نام دارند، مانند غدد بزاقی و کبد که مجاری آنها به دستگاه گوارش می پیوندند و غدد پستانی و عرق که در سطح پوست باز می شوند.

یک سری غدد دیگر نیز وجود دارند که مجاری ترشحی ندارند و ترشحات خود را مستقیما به داخل جریان خون می ریزند که به نام غدد آندوکرین یا درون ریز یا داخلی معروفند. ترشحات این غده ها را هورمون می گویند.

مقادیر بسیار کم این هورمون ها روی بسیاری از اعمال بدن مانند تحریک یا جلوگیری از رشدونمو و فعالیت های گوناگون بافت ها اثر عمیق و نقش کنترل کننده دارد. همچنین رفتار و کردار و صفات شخص را تحت تاثیر قرار می دهند.

در اینجا نام و عملکرد 10 غدد داخلی بدن را به طور مختصر برایتان بیان می کنیم.

1- هیپوتالاموس

هیپوتالاموس، مجموعه ای از سلول های خاص می باشد که در بخش پایینی مرکز مغز واقع شده است و اصلی ترین رابط بین سیستم غدد درون ریز و سیستم عصبی به شمار می رود. سلول های عصبی موجود در هیپوتالاموس، با تولید مواد شیمیایی که تولید و ترشح هورمون ها را یا تشدید یا متوقف می کنند، غده هیپوفیز را کنترل می کند.

2- هیپوفیز

غده هیپوفیز مهم ترین بخش سیستم غدد درون ریز به شمار می رود.

غده هیپوفیز به دو بخش تقسیم می شود: بخش پیشین (قدامی) و بخش پسین (خلفی).

بخش پسین یا خلفی غده هیپوفیز، هورمون ضد ادرار (آنتی دیورتیک) را ترشح می کند که با تاثیری که بر کلیه ها و دفع ادرار دارد، به حفظ توازن آب بدن کمک می کند.

همچنین هورمون اکسی توسین را ترشح می کند که باعث انقباضات رحم در طی زایمان و نیز ترشح شیر از سینه های مادر بعد از زایمان می گردد.

بخش پیشین هیپوفیز فعالیت غدد تیروئید، آدرنال و تناسلی را تنظیم می کند. از میان هورمون هایی که بخش پیشین هیپوفیز ترشح می کند، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

- هورمون رشد یا سوماتوتروپین که رشد استخوان ها و سایر بافت های بدن را تحریک می کند و در استفاده بدن از موادمغذی و معدنی نقش دارد.
هورمون های تیروئید سرعت سوخت ساز بدن را تنظیم می کنند

- هورمون پرولاکتین که تولید شیر را در زنان شیرده فعال می کند.

- هورمون تیروتروپین که غده تیروئید را برای تولید هورمون های تیروئید تحریک می کند.

- کورتیکوتروپین که غده آدرنال را برای تولید برخی هورمون های خاص تحریک می کند.

غده هیپوفیز همچنین اندورفین نیز ترشح می کند. اندورفین ها مواد شیمیایی هستند که برای کاهش حساسیت به درد، بر روی سیستم عصبی کار می کنند.

علاوه بر این، غده هیپوفیز هورمون هایی نیز ترشح می کند که به تخمدان ها و بیضه ها برای تولید هورمون های جنسی پیام می فرستند.

غده هیپوفیز همچنین تخمک گذاری و چرخه قاعدگی را نیز در زنان کنترل می کند.

3- تیروئید

تیروئید که در بخش جلویی گردن قرار دارد، هورمون های تیروکسین و تری یدوتیرونین را تولید می کند. این هورمون ها سرعت سوخت ساز بدن را تنظیم می کنند. همچنین نقش مهمی در رشد استخوان ها و مغز و سیستم عصبی در کودکان دارند.

تولید و آزادسازی هورمون های تیروئید توسط تیروتروپین کنترل می شود که آن نیز به نوبه خود توسط غده هیپوفیز ترشح می شود.

4- پاراتیروئید

به غده تیروئید، چهار غده کوچک متصل است که به همراه یکدیگر عمل می کنند و پاراتیروئید نامیده می شوند. این غدد هورمون پاراتورمون را ترشح می کنند که با کمک هورمون کلسی‌تونین که در تیروئید تولید می شود، سطح کلسیم را در خون تنظیم می کنند.

5- جزایر لانگرهانس غده پانکراس (لوزالمعده)

پانکراس یا لوزالمعده دو هورمون مهم، یعنی انسولین و گلوکاگون را تولید می کند. این هورمون ها برای حفظ تعادل قند خون و حفظ سوخت و ذخائر انرژی بدن، در کنار یکدیگر عمل می کنند.

در بافت لوزالمعده علاوه بر غددی که آنزیم های گوارشی را تهیه می کنند و به وسیله مجرای لوزالمعده به داخل روده می ریزند، تعداد بسیار زیادی سلول وجود دارد که به مجرای لوزالمعده ای ارتباطی ندارند و به نام جزایر لانگرهانس خوانده می شوند.

جزایر لانگرهانس، هورمون هایی ترشح می کنند که مهم ترین آنها انسولین است و متابولیسم گلوسیدها و چربی ها را تنظیم می کند.

بیماری جزایر لانگرهانس یا حذف غده لوزالمعده از بدن، موجب بالا رفتن میزان قند خون و افزایش ادرار می گردد که به مرض قند یا دیابت معروف است.

6- غدد فوق کلیوی یا آدرنال

بدن دو غده آدرنال مثلثی شکل دارد که هر کدام روی یکی از کلیه ها قرار گرفته است.

غدد آدرنال دو قسمت دارند که هر کدام یک سری هورمون تولید می کنند و عملکرد متفاوتی دارند.

بخش بیرونی یا قشری آدرنال، هورمون هایی تولید می کند که کورتیکواستروئید نامیده می شوند و توازن نمک و آب بدن، واکنش بدن به استرس، متابولیسم، سیستم ایمنی و رشد و عملکرد جنسی را تنظیم می کنند.

بخش داخلی یا مرکزی، کاتکول‌آمین هایی مثل اپی‌نفرین تولید می کند. اپی نفرین که آدرنالین هم نامیده می شود، در مواجهه با استرس، فشار خون و ضربان قلب را بالا می برد.

7- غدد تناسلی ( بیضه ها در مردان و تخمدان ها در زنان)

غدد جنسی یا تناسلی، مهم ترین منبع تولید هورمون های جنسی هستند.

در مردان، این غدد در کیسه بیضه قرار گرفته اند. غدد تناسلی مردانه یا بیضه ها، هورمون هایی تولید می کنند که آندروژن نامیده می شوند و مهم ترین آنها تستوسترون است. این هورمون ها تغییرات بدن را که به خاطر رشد جنسی ایجاد می شود، مثل بزرگ شدن آلت تناسلی و بروز سایر ویژگی های مردانه مثل کلفت شدن صدا، رشد موی صورت و شرمگاه و افزایش رشد و قدرت عضلانی، تنظیم می کنند. تستوسترون همچنین در تولید اسپرم توسط بیضه ها نیز دخالت دارد.

تیموس در ناحیه قفسه سینه، در پشت جناغ سینه و در جلوی قلب قرار دارد.
تیموس سهم بسزایی را در سیستم ایمنی بدن ایفا می کند

غدد زنانه، یعنی تخمدان ها، در لگن خاصره قرار گرفته اند. این غدد، تخمک و نیز هورمون های زنانه مثل استروژن و پروژسترون را تولید می کنند. استروژن در ایجاد خصوصیات جنسی زنانه مثل رشد سینه ها و جمع شدن چربی بدن در ران ها و باسن، نقش دارد.

هم استروژن و هم پروژسترون در حاملگی و تنظیم عادت ماهانه نیز نقش دارند.

8- تیموس

تیموس، یک اندام تخصص یافته در دستگاه ایمنی بدن است. تنها فعالیت شناخته شده آن تولید لنفوسیت تی است که سلول‌های حیاتی برای دستگاه ایمنی بدن هستند.

تیموس در ناحیه قفسه سینه، در پشت جناغ سینه و در جلوی قلب قرار دارد.

تیموس در هنگام تولد غده ای است کاملا بزرگ که تا سن بلوغ همچنان به رشد خود ادامه می دهد و سپس شروع به تحلیل رفتن می نماید. تیموس سهم بسزایی را در سیستم ایمنی بدن ایفا می کند.

9- غده صنوبری یا پینه آل

غده صنوبری در وسط مغز قرار گرفته است. این غده هورمون ملاتونین ترشح می کند که چرخه خواب و بیداری و ساعت داخلی بدن را تنظیم می کند.

سال‌های پیش و شاید همین امروزه در بسیاری از فرهنگ‌ها و مجامع، شکل خاصی از دندان‌ها علامت زیبایی بوده و باشد. رنگ کردن دندان‌ها به رنگ‌های سیاه و تیره، تراشیدن دندان‌ها به شکل‌های مختلف و یا روکش‌های طلای دندان‌ها، همگی در فرهنگ‌های مختلف جهان ممکن است علامت زیبایی شناخته شود، اما در کشور ما و بسیاری از جوامعی که فرهنگ و رفتاری شبیه به ما دارند، داشتن دندان‌هایی مرتب، خوش ‌شکل و از همه مهم‌تر سفید، علامت خاص زیبایی دندان‌ها شناخته می‌شود.

در گویش عام، دندان‌ها به رنگ سفید شناخته می‌شوند، اما اگر همین رنگ سفید را در جزییات خوب نگاه کنید و رنگ دندان‌های چند نفر از نزدیکانتان را با هم مقایسه کنید، می‌بینید که در همین رنگ سفید، درجات متفاوتی از تیرگی و روشنی وجود دارد. در واقع دندان‌ها در ذات خود و از شروع رویش ممکن است به صورت طبیعی سفیدتر و یا زردتر باشند.

پس اگر دوست دارید دندان‌های سفیدی داشته باشید، باید با انصاف به دندان‌های خود نگاه کنید و اگر دندان‌های شما سالم‌اند و به دلیل بیماری یا مشکل خاصی دچار تغییر رنگ نشده‌اند، همان رنگ واقعی دندان‌هایتان را (هر چند کمی هم زرد باشد) بپذیرید و با آن کنار بیایید.

از طرفی دندان‌ها ممکن است به دلایل مختلفی در طی سال‌های بعد از رویش تغییر رنگ بدهند. این دلایل ممکن است شامل مصرف داروهای مختلف، بیماری‌های مختلف در دوران کودکی و جنینی، ضربه خوردن به دندان‌ها، بیماری‌های خاص ساختمانی در دندان‌ها و نیز درمان‌های مختلف دندانپزشکی باشد. هر کدام از این علت‌ها می‌توانند شناسایی شوند و بسته به نوع علت، تغییر رنگ دندان، درمان شود.
پلاک بین دندان، ذرات تیره غذا را به خود جذب می‌کند و باعث بوجود آمدن لک روی سطح دندان می شود. استفاده از نخ دندان باعث می‌شود، این پلاک‌ها از بین بروند

اما در کنار همه این دلایل، رنگدانه‌ها یکی از اصلی‌ترین علل برای تغییر رنگ دندان‌ها هستند. رنگدانه‌های موجود در مواد غذایی، موادرنگی موجود در رژ لب‌ها و حتی ذرات معلق رنگی موجود در هوا می‌توانند در خلل و فرج موجود روی دندان‌ها بنشینند و در طول زمان و با تکرار، روی دندان‌ها ثابت شده و تغییر رنگ دندان‌ها و تا حدی تیرگی آنها را موجب شوند.

در خوراکی‌هایی مثل چای، قهوه، شکلات، میوه‌های رنگی مثل آلبالو و گیلاس، آب‌میوه‌های رنگی و ... رنگدانه‌های زیادی وجود دارد و کسانی که عادت دارند مقدار زیادی از این مواد را به صورت مرتب و روزانه مصرف کنند، باید منتظر دندان‌های تیره‌تری باشند.

اگر می‌خواهید دندان‌هایی سفید و براق داشته باشید، 9 توصیه زیر را بکار ببرید:

1- هر روز نخ دندان بکشید:

پلاک (جرم) بین دندان، ذرات تیره غذا را به خود جذب می‌کند و باعث بوجود آمدن لک روی سطح دندان می شود. استفاده از نخ دندان باعث می‌شود، این پلاک‌ها از بین بروند.

2- از محلول‌های شست و شوی دهان استفاده کنید:

استفاده از محلول‌های پاک کننده و شست‌وشوی دهان با این مواد، باعث از بین رفتن ذرات غذا و لکه‌های سطح دندان می‌شود.

3- رنگ نوشیدنی‌های خود را کمرنگ کنید:

چای و یا قهوه خود را کمرنگ تر بنوشید. چای و قهوه کمرنگ حاوی مواد شیمیایی تیره کننده بسیار کمی هستند.

4- غذاهای ترد را بجوید:

جویدن سبزیجات و میوه مانند یک مسواک طبیعی عمل می‌کند و باعث می‌شود دندان‌ها از وجود پلاک و ذرات غذا پاک شده  و آنها را تمیز می‌کنند.

5- سفیدکننده‌هایی مانند "کرست" نامرئی هستند. می‌توانید هنگامی که رانندگی می‌کنید و یا در حال پختن شام هستید آن را به دندان‌هایتان بمالید.

6- از یک مسواک مناسب استفاده کنید:

اگر درست مسواک بزنید،  ذرات غذا و پلاک‌ها از بین دندان‌ها پاک شده و سطح دندان روشن تر از همیشه خواهد شد.

7- جرمگیری کنید:

دندان پزشک شما با وضعیت دندان‌های شما به خوبی آشناست و می‌تواند راه‌های مناسبی برای سفید کردن دندان‌ها به شما پیشنهاد کند،مثل جرمگیری دندان. می‌توانید دندان‌هایتان را با ژل سفید کننده پوشانده و به مدت نیم ساعت و یا در تمام شب آن را روی دندان ها نگه دارید. بستگی به ماندگاری ژل سفید کننده دارد.

از این راه تنها زمانی می‌توانید استفاده کنید که هدف تان براق کردن و سفید کردن دندان‌ها باشد و بعد می‌توانید برای چند ماه، دندان‌های سفید و زیبا داشته باشید.

8- از سفید کننده‌های قوی استفاده کنید:

این راه توسط دندانپزشک انجام می شود و شما را سریع تر به هدف تان می‌رساند (البته کمی گران است). دندان پزشک دندان‌های شما را با این ماده سفید کننده می‌پوشاند و در کمتر از یک ساعت، روشنایی و سفیدی خاصی به دندان‌های شما هدیه می‌کند.

9- بهداشت دهان و دندان را رعایت کنید:

می‌دانم این حرف را زیاد شنیده اید، اما حقیقت دارد: دو بار در روز مسواک بزنید و یک بار نخ دندان بکشید. این دو راه، ساده ترین و مهم ترین راه برای داشتن دندان‌هایی سالم و زیباست.

دلایل مختلفی برای بدرنگ شدن دندان ها وجود دارند که عبارتند از:

1- مواد خوراکی و آشامیدنی : قهوه، چای، نوشابه ها، برخی آبمیوه ها و آب سبزیجات (مثل آب سیب و آب گوجه فرنگی) می توانند باعث لکه دار شدن دندان ها شوند.

2- مصرف تنباکو: کشیدن سیگار یا جویدن تنباکو می تواند دندان ها را لکه دار کند.

3- تمیز نگه نداشتن دندان ها: مسواک زدن و کشیدن نخ دندان به طور منظم می تواند پلاک دندان و مواد ایجاد کننده لکه دندانی مثل قهوه و تنباکو را از بین ببرد و از تغییر رنگ دندان ها جلوگیری کند.
برخی مواد مورد استفاده در دندانپزشکی مثل مواد پرکننده دندان و خصوصا مواد حاوی سولفید نقره باعث ایجاد رنگ خاکستری مایل به سیاه در دندان ها می شوند

4- بیماری ها: بیماری های مختلفی می توانند روی مینا (سطح سفت روی دندان) و عاج دندان (ماده زیر مینای دندان) تأثیر بگذارند و باعث تغییر رنگ دندان ها شوند.

برخی روش های درمانی نیز می توانند روی رنگ دندان مۆثر باشند. به عنوان مثال رادیوتراپی (اشعه درمانی) گردن و سر و نیز شیمی درمانی می توانند باعث بدرنگ شدن دندان ها شوند.

به علاوه ابتلا به برخی عفونت ها در مادران باردار می تواند با تأثیر برروی رشد مینای دندان جنین، باعث تغییر رنگ دندان ها در نوزاد شود.

5- داروها: دادن داروی آنتی بیوتیک تتراسایکلین و دوکسی سایکلین به کودکان زیر سن 8 سال که هنوز دندان هایشان در حال رشد است، باعث تغییر رنگ دندان ها می شود.

استفاده از دهانشویه های حاوی کلرهگزیدین و ستیل پیریدینیوم کلراید باعث ایجاد لکه دندانی می شود. آنتی هیستامین ها (مثل بنادریل)، داروهای ضد روان‌پریشی و داروهای فشار خون بالا نیز می توانند باعث تغییر رنگ دندان ها شوند.

6- مواد دندانپزشکی: برخی مواد مورد استفاده در دندانپزشکی مثل مواد پرکننده دندان و خصوصا مواد حاوی سولفید نقره باعث ایجاد رنگ خاکستری مایل به سیاه در دندان ها می شوند.

7- افزایش سن: با افزایش سن، لایه بیرونی مینای دندان کم کم ساییده می شود و رنگ زرد طبیعی عاج دندان را آشکار می کند(عاج در زیر مینای دندان است).

8- ارث و ژنتیک: برخی افراد به طور ژنتیکی، دندان های روشن تر و یا تیره تری نسبت به بقیه دارند.
برای جلوگیری از بدرنگ شدن دندان ها، اگر خیلی قهوه می نوشید یا سیگار می کشید، مقدار آن را خیلی کم و یا حتی قطع کنید

9- عوامل محیطی: استفاده زیاد از فلوراید باعث تغییر رنگ دندان ها می شود. این فلوراید اضافی می تواند از طریق منابع طبیعی (مثل آب آشامیدنی با فلوراید زیاد) یا دهانشویه، خمیردندان، فلوراید درمانی در کودکان یا مصرف مکمل آن به بدن وارد شود.

10- آسیب و صدمات: به عنوان مثال آسیب ناشی از افتادن در کودکان و ضربه به دندان، می تواند تشکیل مینای دندان را مختل کند، زیرا دندان های کودکان هنوز در حال رشد هستند. همچنین آسیب ها و صدمات می تواند باعث تغییر رنگ دندان ها در بزرگسالان شود.

چطور از تغییر رنگ دندان ها جلوگیری کنیم؟

با ایجاد چند تغییر ساده در شیوه زندگی تان می توانید از بدرنگی دندان ها جلوگیری کنید به عنوان مثال اگر خیلی قهوه می نوشید یا سیگار می کشید، مقدار آن را خیلی کم و یا حتی قطع کنید.

همچنین به طور منظم مسواک بزنید و نخ دندان بکشید تا دندان هایتان تمیز بماند و هر شش ماه یکبار به بهداشت کار دهان و دندان مراجعه کنید تا دندان هایتان را تمیز کند.

اگر دندان های شما بدون هیچ دلیل مشخصی تغییر رنگ داده اند و همچنین علائم دیگری نیز ظاهر شده اند به یک دندانپزشک مراجعه کنید تا علت آن را تشخیص دهد و درمان مناسب را توصیه کند.

چه روش هایی برای سفید کردن دندان ها وجود دارد؟

روش سفید کردن دندان ها، بسته به علت تغییر رنگ آنها مختلف هستند و می توانند شامل موارد زیر باشند:

1- یادگیری روش صحیح مسواک زدن و نخ دندان کشیدن از یک دندانپزشک

2- پرهیز از مصرف موادغذایی و نوشیدنی هایی که باعث تغییر رنگ و لکه دار شدن دندان ها می شوند

3- باندینگ دندان (پیوند دندان)

4- روکش کردن دندان

5- استفاده از مواد سفیدکننده دندان با تجویز دندانپزشک

6- استفاده از روش های سفیدکردن دندان در دندانپزشکی

7- استفاده از مواد سفیدکننده دندان که نیاز به نسخه دندانپزشک ندارند.